суббота, 18 мая 2013 г.

Ալեքսանդր Գուստավ Էյֆել /1832-1923/


1832թ. դեկտեմբերի 15-ին ֆրանսիական Դիժոն քաղաքում ծնվեց հանրահայտ Ալեքսանդր Գուստավ Էյֆելը, ով իր բազմաթիվ կառույցների մեջ հայտնի էր դառնալու թերևս միայն Էյֆելյան աշտարակով: Էյֆելը կրթություն է ստացել Արվեստների և արհեստների կենտրոնական դպրոցում, որտեղ էլ ի հայտ է գալիս նրա նախագծելու տաղանդը: Նա կառուցել է երկաթե ճանապարհներ, կայարաններ, կամուրջներ և վիադուկներ: Նրա հայտնի շինություններից են Դուեռո գետի 162մ բարձրությամբ կամուրջը, դե Գարաբի կամուրջը, որը ժամանակին ամենաերկարն էր աշխարհում, ինչպես նաև Նիցցայի աստղադիտարանի գմբեթը, որը կշռում է 100000կգ, բայց այդքան թեթև է: Փարիզյան հանրախանութներից մեկը` Բոն Մարշեն, ևս պատկանում  է Էյֆելի մտահղացմանը: Խանութը կառուցվել է 1876թ., ունի հայելային տանիք և թուջե կամուրջներ: Էյֆելն այս կերպ հիմք դրեց նոր ճարտարապետական դարաշրջանի, նա ցույց տվեց, որ հնարավոր է շինությունները զարդարել ֆունկցիոնալ մետաղական տարրերով: Էյֆելի կառույցներից հայտնի է նաև երկհարկանի «Երկաթե տունը» Պերուում, որի մեջ ամեն ինչ մետաղից էր, և արևի բարձր ջերմաստիճանի դեպքում տանը մնալ հնարավոր չէր լինում: Էյֆելը աշխատում էր Պանամայի մեքենաների արտադրամասում որպես ինժեներ: Ամերիկայի խորհրդանիշը` Ազատության արձանը, իր գոյության համար ևս պարտական է Էյֆելին: 1881թ. նա ստեղծել է արձանի կմախքը:
Կախովի կամուրջի սխեմա
 1900թ. սկսած Էյֆելը սկսում է հետաքրքրվել աէրոդինամիկայով և իր փորձերի համար օգտագործում էր հենց հայտնի աշտարակը: Էյֆելը հիմնել է երկու աէորոդինամիկական լաբորատորիաներ, սրանց վերաբերյալ գրել է գրքեր:
Էյֆելը մետաղից այնպիսի իրեր, կոնստրուկցիաներ էր ստեղծում, որ ժամանակակիցները նույնիսկ չէին էլ մտածում, որ հնարավոր է այդպիսի առարկաներ ստեղծել, այն էլ մետաղից: Հիմնական դերը պատկանում էր կամուրջներին: Դրանք ունեին մետաղյա հիմք և որպես այդպիսին առաջինն էին ճարտարապետության մեջ, քանի որ կիսվում էին, ունեին հսկայական բարձրություն և մի մասը գտնվում էր ջրի տակ: Կամուրջների այսպիսի կառուցվածքը թույլ էր տասի պարզեցնել և արագացնել շինարարական գործընթացը, և արդյունքում իրար հետևից կառուցվում էին նորանոր կամուրջներ: Դրանք կառուցվում էին վարպետի արվեստանոցում, հետո տարվում էին այնտեղ, որտեղ պետք է լինեին:

 Էյֆելի կամուրջները: Օսկար Կալպակի կամուրջը: Այս կամուրջը գտնվում է Լիեպայում: Այն իրենից ներկայացնում է տեխնիկական հուշարձան, Լիեպայի և ողջ Լատվիայի տարածքում մետաղական կառուցվածքով ամենահին կամուրջներից է: Նախագծված է Էյֆելի էսքիզի համաձայն:  Կամուրջը    կառուցված էր այնպես, որ բացվեր ընդամենը 4-5 րոպեով, որի ընթացքում անցնելու էր նավը: Կամուրջն ուներ պտտվող մեխանիզմ: Կամուրջի նախագծումն ավարտել են 1903թ. և շահագործման հանձնել ռուս-ճապոնական պատերազմից հետո` 1906թ.: 1-ին   համաշխարհային պատերազմի ժամանակ գետը միանգամից գրավվեց, 1915թ. կամուրջը կիսաքանդ եղավ: Պատերազմից հետո այն վերականգնեցին 1932թ.: Կամուրջը ունիկալ է իր երկարությամբ` ափից ափ 127մ: Նման երկարությամբ կամուրջ կար Կիևում, բայց գերմանացիները քանդեցին այն 1918թ.: Օսկար Կալպակի կամուրջն իր վրա կարող է կրել 240 տոննա ծանրություն:  Սա փորձարկելու համար  կամուրջի վրայով անցկացրին 2 տրամվայի վագոններ, որոնք լրացուցիչ ծանրաբեռնել էին տարբեր իրերով:                        
                                                                                                         
Օսկար Կալպակի կամուրջը
   Դոնա Մարիա Պիա երկթուղային կամուրջը: Սա գտնվում է Պորտուգալիայում, կառուցվել է  1876-77թթ.:Կամուրջի շինարարության համար օգտագործվել է 640 տոննա պողպատ: Երկարությունը 350մ է: Կամուրջի բարձրությունը ծովի մակերևույթից 60մ է: Դոռու գետը այդ վայրում ունի ուժեղ և փոփոխվող հոսք, նրա խորությունը 18-30մ է: Գետի հատակի փափուկ գրունտը թույլ չէր տալիս կամուրի հիմքերն ամրացնել: Այդ իսկ պատճառով Էյֆելը կամուրջը կառուցեց միայն մեկ թռիչքով, որն ուներ 160մ բարձրություն: Այս ժամանակ սա աշխարհի ամենաբարձր կամուրջն էր, իհարկե չհաշված կախովի կամուրջները: Երկաթուղային կամուրջը կապում է Մոլդովան Ռումինիայի հետ:
Մարիա Պիա  կամուրջը

 Տրոիցկի կամուրջը: Սա Սանկտ-Պետերբուրգի ամենագեղեցիկ վայրերից մեկն է: Հետաքրքիր է, որ այս կամուրջը ևս կառուցվել է Էյֆելի նախագծմամբ: Շինարարությունը սկսվել է 1897թ.: Հիմնարկեքին ներկա էին Ֆրանսիայի նախագահ Ֆ. Ֆորը և Ռուսական ցար Նիկոլայ 2-րդը: Կամուրջը բացվել է 1903թ. միայն` Սանկտ-Պետերբուրգի 200-ամյակին: Կամուրջի երկարությունը 582մ է, բազրիքների միջև հեռավորությունը` 23,4մ: Կամուրջի մեջ փոփոխություններ են արվել 1965-67թթ., որի արդյունքում Տրոիցկի կամուրջը դարձել է բացվող և միաթռիչք: Այսօր կամուրջը կազմակերպված է ուղղահայաց   վերամբարձ մասով, որի բարձրությունը       մոտ 100մ է: Իր կամուրջների և առավելապես Էյֆելյան աշտարակի շնորհիվ       ֆրանսիացի այս  ճարտարապետը  մեկ դարից ավել է, ինչ զամացնում է մարդկությանն ու ճարտարապետությանը: Նրա առաջարկած օրինակներով    կառույցներ են կառուցում նաև այժմ, քանի որ  նոր ժամանակների     ճարտարապետության  մ եջ Էյֆելի թողած ավանդը մեծ է ու գնահատելի: Մեծ ինժեները մահացել է 1923թ. դեկտեմբերի 28-ին Փարիզում:
Տրոիցկի  կամուրջը
                                      

                                                                       Գոհար Նավասարդյան
ԵԳՊԱ ԳՄ արվեստաբանության բաժին, 3-րդ կուրս