Նարեկ Ավետիսյան- «Սիմուլակրում»

    «Սիմուլակրում» տերմինը լատիներենից բառացի թարգմանաբար նշանակում է պատճենի պատճեն կամ առանց բնօրինակի պատճեն: Եթե պատճենը որևէ առարկայի կամ երևույթի կրկնօրինակումն է, ապա սիմուլակրումն իրենից ներկայացնում է կրկնակի նմանակում: Հենց այս գաղափարով և համանուն խորագրով է Բեռլինում, Վարշավայում, Ցյուրիխում և Երևանում հանդես եկել հայազգի գեղանկարիչ Նարեկ Ավետիսյանը: 

«Սիմուլակրում» նախագիծը 4 տարվա աշխատանքային բարդ պրոցեսի արդյունքում ստեղծված մի ցուցահանդես է, որը չի տալիս հանրությանը նոր արվեստի գործ, սակայն ներկայացնում է հայտնի ստեղծագործություններից մեկը տարբեր նկարիչների ոճերով: Ցուցադրված են 17-րդ դարի հոլանդացի նկարիչ Յան Վերմեերի «Մարգարտե ականջօղով աղջիկը» կտավի վարիացիաներ` 33 հայ և համաշխարհային նկարիչների ոճերով /Դալի, Մագրիտ, դա Վինչի, Քոչար, Սարյան, Մինաս, Ռեմբրանդտ և այլն/, բայց մեկ արվեստագետի վրձնով արված: Կտավներից և ոչ մեկն անվանում չունի. նրանց ամբողջացնում է «Մարգարտե ականջօղով աղջիկը»: Ցուցահանդեսն ունի ինչպես իր դրական, այնպես էլ բացասական կողմերը: 

     Վերմեերի ստեղծած հերոսուհու կերպարի ձևափոխությունը ցույց տալու գաղափարն իրականացնելով` նկարիչը հակադրվել է 20-րդ դարում առկա այն տեսակետներին, ըստ որոնց արվեստը մի օր կմեռնի կամ արվեստ անելու ձևերը սպառվել են: Արվեստագետի խնդիրն է եղել ցույց տալ արվեստի հարատև լինելը, սակայն արդյո՞ք մի նկարի բնօրինակը այլ բնօրինակի փոխակերպելը արվեստի և ստեղծագործական մտքի վերջնագիծ չէ: Ն. Ավետիսյանի կարծիքով արվեստի ոգին պահպանելու խնդիր կա, ինչին ընդառաջ գնալով` նա Վերմեերի ստեղծագործությունը դիտարկել է փոխակերպումների պրոցեսի մեջ` ապացուցելով, որ արվեստի տեսողական ձևերը կարող են փոփոխվել, սակայն էությունը, ոգին միշտ կա և նույնն է: Քննադատության առարկան թերևս նկարչի` արվեստի ոգին պահպանելու խնդիրն է, այսինքն` նախագծի հիմնական գաղափարը: 

Մի արվեստի գործը 33 նկարիչների ձեռագրով ներկայացնելը դեռ չի նշանակում ձևի փոփոխության հետ մեկտեղ բնօրինակի ոգու պահպանում: Ստեղծված նկարներից յուրաքանչյուրը մաքսիմալ չափով նման է այն հեղինակի ոճին, որը ցանկացել է պատկերել Ն. Ավետիսյանը: Այս առումով նկարչի առջև դրված խնդիրը լուծված է, սակայն այդ նկարներից և ոչ մեկը Դալին, Մագրիտը կամ այլ նկարիչ չի նկարել, ուստի «մեծերի ստեղծած արվեստի ոգին»  պահպանված լինել չի կարող: Արվեստագետը այլ արվեստագետների կտավները նկարել է այնպես, ինչպես հանրությունը կճանաչեր դրանք, բայց ոչ այնպես, ինչպես դրանք կնկարեին այդ արվեստագետները: Յուրաքանչյուր դարաշրջան և  արվեստի գործ ունի իր գաղափարախոսությունն ու ոգին, որը հաջորդող դարաշրջանը կամ այլ արվեստագետ վերարտադրել չի կարող:

    Ինչքան էլ որ ցուցահանդեսի կազմակերպիչները փորձել էին այն հետաքրքիր դարձնել, այնուամենայնիվ,  կարծում եմ, նախագիծը չուներ ճիշտ գաղափար և խնդիր, որը արդյունքում չարդարացվեց: Ամբողջովին համապատասխանում է և արդարացված է միայն նախագծի վերնագիրը. կրկնօրինակված է ցանկացած կրկնօրինակ, որը նման է բնօրինակին, բայց  կրում է ոչ թե վերջինիս, այլ հեղինակի անունը:Կա մեկ նկատելի հանգամանք ևս. տարբեր ժամանակաշրջանների արվեստագետների ոճերով արված կտավների մեջ բացակայում է 21-րդ դարի արվեստագետի` Ն. Ավետիսյանի ձեռագիրը: Եվ վերջապես, Ն. Ավետիսյանն է որպես ձևափոխման օբյեկտ ընտրել «Մարգարտե ականջօղով աղջկան», բայց այդ 33 արվեստագետներից և ոչ մեկը չի նկարել և գուցե հետաքրքրված չի էլ եղել Վերմեերի կտավով: 

Գոհար Նավասարդյան

հոդվածում առաջ քաշված կարծիքները կարող են չհամընկնել ընթերցողի սուբյեկտիվ տեսակետի հետ