Պիզայի Սանտա Մարիա Մաժորե եկեղեցու համալիրը

Պիզայի աշտարակիմասին շատերը գիտեն: Այն հայտնի է իր թեքությամբ, ասես ուր որ է պետք է ընկնի…սակայն բոլորը աշտարակը համարում են առանձին շինություն, մինչդեռ այն Սանտա Մարիա Մաժորե տաճարի համալիրի մի մասն է կազմում…Աշտարակն իրականում այս տաճարի զանգակատունն է և տեղադրված է նրա հյուսիս-արևելյան անկյունում:

Սանտա Մարիա Մաժորե եկեղեցու համալիրը

Հայտնի տաճարային համալիրը միջնադարյան Իտալիայի կարևորագույյն ձեռքբերումներից է: Այն կառուցվել է 1063թ., իր մեջ ներառում է սպիտակ մարմարից կառուցված հնգանավ տաճարը, մկրտարան-բաբտիստերիան և զանգակատունը, որը հենց թեք աշտարակն է: Տաճարի առաջին ճարտարապետը ազգությամբ հույն Բուսկետտոն էր: 1118թ. հետո տաճարի շինարարությունը շարունակում է ճարտարապետ Ռեյնալդոն: Նրա ընդարձակում է կենտրոնական նավը և կանգնեցնում ֆասադները: Տաճարի կենտրոնական ճակատի ձևավորումը պատկանում է  հենց նրա ձեռագրին: Նա իրար վրա է դնում մի քանի շարք թեթև կիսաշրջան կամարաներ: Տոսկանայում ընդունված չէր տաճարների ճակատները զարդարել քանդակներով, այդ պատճառով էլ Ռեյնալդոն ֆասադը կառուցում է մոխրագույն-երկնագույն ստվեր թողնող սև ու սպիտակ մարմարով: Քանի որ տաճարը կառուցված է կանաչ մարգագետնի վրա, արևի ճառագայթների տակ այն ասես արտացոլում է ծիածանի բոլոր գույները: Տաճարը զարմանալի տպավորություն է ստեղծում նաև իր մանրակրկտորեն կերտված սյուների, կամարների միջոցով:

Տաճարի ընդհանուր շինարարական աշխատանքներն ավարտվել են 1150-ական թվականներին: Նման կարճ ժամանակահատվածը խոսում է այն մասին, որ ճարտարապետները անիմաստ ժամանակ չեն վատնել քարե կամարներ կառուցելու վրա: Օրինակ, կենտրոնական նավի ծածկը փայտից է:

Տաճարի խորանը

Շինության ինտերիերը զարդարում են ոսկեզօծ առաստաղն ու բազմաթիվ քանդակները, որոնց հեղինակը իտալացի Նիկոլլո Պիզանոն է: Սանտա Մարիա Աաժորե եկեղեցու խորանում վեր է բարձրանում Քրիստոսի քանդակը, բավականին լավ է կերտված գոթական ամվոնը: Սա հայր և որդի Պիզանոների աշխատանքն է: Այն զարդարված է ռելիեֆներով և քանդակներով:

Տաճարը մեծ վնասներ է կրում 1596թ. տեղի ունեցած հրդեհի ժամանակ: Սակայն կարճ ժամանակամիջոցում այն վերանորոգվում է: Պիզայի այս համալիրում են ամփոփված մի քանի պատմական անձանց աճյունները: Այստեղ է նաև գերմանացի կայսր Հենրիխ VII-ի դամբարանը:

Պիզանոների կառուցած ամվոնը

Զանգակատուն-աշտարակի շինարարությունը սկսվել է 1174թ.: Շինարարական աշխատանքները ղեկավարել  են Վիլհելմը Ինսբրուկից և Բոննանոն: Աշտարակը կառուցված է մոնոլիտ հիմքի վրա, շրջապատված է կամարներով, որոնց վրա վեր են բարձրանում վեց յարուս կամարային պատկերասրահներ: Նման կամարիկներ ունի նաև Սանտա Մարիա Մաժորեն: Սրանց միջոցով այս երկու կաույցները դիտվում են որպես մեկ ամբողջություն: Աշտարակի երկարությունը 56մ է, տրամագիծը` 15: Դեպի աշտարակի գագաթը տանում են 294 աստիճանները: Հիմքի անհավասարության պատճառով շինությունը սկսում է թեքվել: Աշտարակի անկումը կանխելու համար 1301թ. կառուցված յարուսը կառուցվում է այնպես, որ հավասարակշռությունը վերականգնվում է: Այժմ աշտարակի թեքությունը ուղղահայաց առանցքի նկատմամբ կազմում է 4,5մ: Այն մինչև օրս չի դադարում “ընկնելուց”: Յուրաքանչյուր տարի աշտարակը թեքվում է 7-10մմ-ով:

Պիզայի աշտարակի հետ է կապված Գալիլեո Գալիլեյի անունը: Ասում են, նա այստեղ իր փորձերն է կատարել. աշտարակի գագաթից գետնին է նետել առարկաներ, որոնց արդյունքը հանգեցրել է ազատ անկման սահմանմանը:

Պիզայի համալիրի մեջ է մտնում նաև մկրտարան-բաբտիստերիան: Այն սկսել է կառուցել ճարտարապետ Դիոտիսալվին  1153թ: Այն կառուցված է ռոմանակն ոճում: Շինության հիմքի տրամագիծը 35մ է: Մկրտարանը պսակված է կիսաշրջան գմբեթով:

Մկրտարանը

Պիզայի մկրտարանը, աշտարակն ու Սանտա Մարիա Մաժորե եկեղեցին միասին վերցրած կազմում են մի ամբողջություն: Սրանցից յուրաքանչյուրը իր հետքը թողել է իտալական ճարտարապետության վրա, ավելին, նրանք օրինակ են հանդիսացել տոսկանական մի շարք շինությունների կառուցման համար:

Նյութը պատրաստեց Զառա Սիմոնյանը