Էրիխ Մարիա Ռեմարկ

- Ուզում եմ ալիքի և ժայռի մասին մի պատմություն պատմել քեզ: Դա մի հին պատմություն է:Մեզանից շատ առաջ տեղի ունեցած: Լսիր: Ժամանակին մի ալիք է եղել, որը սիրել է ինչ-որ տեղ ծովում, ասենք, Կապրիի ծովածոցում գտնվող մի ժայռի: Նա փարվել է ժայռին իր փրփուրներով ու ցայտքերով, համբուրել է նրան գիշեր ու ցերեկ, գրկել է նրան իր ճերմակ ձեռքերով: Նա հառաչել է, արտասվել և աղերսել ժայռին, որ սա իր մոտ գնա: Այդ ալիքը սիրել է ժայռին, անվերջ զարնվել է նրան և դանդաղ մաշել հիմքը: Եվ ահա մի օր հիմքից արդեն քայքայված ժայռը տապալվել և ընկել է ալիքի գիրկը:
-Հետո՞:
-Եվ հանկարծ ժայռը չքացել է: Այլևս չկար նա, ում հետ ալիքը խոսում էր, ում սիրում էր, և ում համար թախծում էր ալիքը: Հիմա ժայռը դարձել էր ընդամենը քարի մի բեկոր, որ սուզվել էր ծովի հատակը և մնացել այնտեղ ընկած: Ալիքը հիասթափված ու խաբված էր զգում իրեն և շուտով իր համար մի նոր ժայռ գտավ:
-Հետո՞: Դա ինչ է նշանակում: Ժայռը պետք է ժայռ մնար:
-Այդպես են ասում միշտ ալիքները: Բայց այն, ինչ շարժուն է, ավելի է ուժեղ, քան այն, ինչ անշարժ է: Ջուրն ավելի է ուժեղ, քան ժայռը:

***
 Նա Նայում էր աղջկա դեմքին, որը ստվերել էր ողջ աշխարհը: Նայում և հասկանում էր, որ միայն սիրահարվածի ֆանտազիան կարող է այդ դեմքում տեսնել այդքան խորհրդավորություն: Նա գիտեր, որ ավելի գեղեցիկ դեմքեր էլ կան, ավելի խելացի, ավելի մաքուր, բայց գիտեր նաև, որ չկա աշխարհում ուրիշ մի դեմք, որը այդքան իշխանություն ունենար իր վրա: Եվ մի՞թե նա ինքը իշխանությամբ չէր օժտել նրան…


***
Իրագործումը ցանկության թշնամին է: Եթե ձեր երազանքը հեշտությամբ է ի կատար ածվել, կնշանակի դա անպետքություն էր, այլ ոչ թե երազանք: Կյանքն ավելի շուտ դժբախտություն է, քան երջանկություն: Այն, որ նա հավերժ չի ձգվում, գթասրտություն է: Իսկ եթե դեռ ցանկանում ես ապրել, կնշանակի, որ դեռ սիրելի ինչ-որ բան ունես: Այդպես, իհարկե, դժվար է, բայց միևնույն ժամանակ հեշտ է: Իսկ գիտե՞ք, թե ամենասարսափելին որն է: Իբրև գաղտնիք ձեզ կխոստովանեմ, որ ամենդժվարն այն է, երբ վերջիվերջո ամեն բանի հետ համակերպվում ես:
Ընդհանրապես, ճակատագիրն առանձնակի կամակոր և չափազանց անսպասելի բան է: Երբեմն լինում է հլու ու մեղմ՝ ամեն ինչ հանձնած ինքնահոսի, թույլ տալով հպատակներին հավատ ընծայել սեփական ուժերին: Բայց ավելի հաճախ աղմկում է, դիմացկունություն ստուգում, անդադար նետում մի փորձությունը մյուսի ետևից: Անխղճաբար շպրտում է իրադարձությունների հորձանուտը, իր հայեցողությամբ խառնում է մարդկային հոգիների խաղաթղթերը, ճակատ ճակատի է բերում ոմանց, մյուսների միությունն է խորտակում… Երբեմն այդ չարամիտին հարկավոր է լինում, որպեսզի որոնողների ճանապարհները չհատվեն: Այդ պատճառով չէ՞, որ յուրաքանչյուրին վիճակված է շատ ավելի կարևոր դեր, քան միմյանց որոնելը: Ճակատագիրն առույգ նժույգ է: Երբեք չես իմանա, թե երբ կցուցադրի իր բարքն ու ցայտեր կցփնի: Ոմանք նախընտրում է նրա հետ չվիճաբանել ու բաց թողնել սանձերը, մյուսներն, ընդհակառակը, ցանկանում են ենթարկել: Թամբել նրան քչերին է հաջողվում: Դառնալ ճակատագրի տերը՝ եզակիներին…


*** «Իսկ ժամանակը չի բուժում: Այն չի կարկատում վերքերը, այն ուղղակի ծածկում է վերքը նոր տպավորությունների, նոր զգացմունքների և կյանքի փորձի վիրակապով: Եվ երբեմն ինչ որ մի բանի դիպչելով այդ վիրակապը բացվում է և թարմ օդը ներխուժում է վերքի մեջ՝ նորովի ցավեցնելով և նոր կյանք հաղորդելով նրան: Ժամանակը վատ բժիշկ է: Ստիպում է մոռանալ հին վերքերի ցավերը, փոխարենը տալով նոր ու նոր ցավեր: Այդպես էլ սողում ենք կյանքում, ինչպես նրա վիրավորված զինվորներ: Եվ տարեց տարի աճում է վատ վիրակապված վերքերի թիվը…»:


***

… Ես գտնվում եմ անհայտ մի մոլորակի վրա, ուր ոչ տրամաբանություն կա, ոչ անհերքելի փաստեր, և իմ մեջ ինչ-որ ձայն անվերջ ու անլռելի ճչում է մի անուն: Ես գիտեմ, որ բանն անունը չէ, սակայն անվերջ լսում եմ ճչացող քայլերիդ ձայնը, որին ինչպես միշտ որպես պատասխան լռությունն է լոկ դիմավորում: Այդ լռության մեջ շատ ճիչեր են խլացել առանց պատասխան ստանալու: Բայց ճիչը չի լռել: Դա սիրո և մահվան գիշերային ճիչն է, ճիչը էքստազի և կործանման գիտակցության, ճիչը ջունգլիների և անծայր անապատի: Ես կարող եմ հազարավոր պատասխաններ իմանալ, բայց միակ այն պատասխանը, որն ինձ պետք է, ես չգիտեմ և չեմ էլ իմանա, քանի որ այդ պատասխանը ոչ թե իմ մեջ, այլ ինձնից դուրս է, որին ես երբեք չեմ կարող հասնել: Սեր: Ինչեր ասես, որ չեն թաքնվում այդ բառի տակ: Դեպի հաճելի ու քնքուշ մարմինն ունեցած տենչից մինչև ոգու հեռավոր փոթորկումները, ընտանիք ունենալու հասարակ ցանկությունից մինչև որևէ մեկի մահվան լուրից ստացած կորստաբեր ցնցումները, խենթ վավաշոտությունից մինչև Հակոբի մենամարտը հրեշտակի հետ: Ահա ես քայլում եմ. քառասունն արդեն անցած մարդ, ես շատ բան եմ սովորել կյանքում, ընկել ու նորից եմ բարձրացել: Ես փորձով հարուստ եմ և իմաստնացած, այդ իմաստությունները անցել են տարիների ֆիլտրի միջով, ես դարձել եմ ավելի կոփված, ամեն ինչին նայում եմ քննադատորեն, ես հիմա ավելի անվրդով եմ և ավելի սառնասիրտ… Ես ոչ ուզում էի սիրել և ոչ էլ հավատում էի սիրուն, իմ մտքով երբեք չէր անցնում, թե սերը նորից ինձ կայցելի: Բայց նա եկավ, և պարզվեց, որ իմ ամբողջ կենսափորձը անօգուտ դուրս եկավ, իսկ գիտելիքներս այդ ամենը դարձրին ավել այրող ու ցավալի: Իսկ ի՞նչն է ավելի լավ այրվում զգացմունքի կրակի վրա, եթե ոչ չոր ցինիզմը, մի վառելիք, որ պատրաստվել է ճակատագրական ծանր օրերին…


***
 Կար, չկար մի ալիք կար, ինչ որ ծովում, ասենք Կապրիի ծովախորշում: Եվ ալիքն այդ սիրում էր ժայռին: Նա շռայլում էր ժայռին իր փրփուռներով և ջրափոշով, գիշեր ու զօր համբուրում էր նրան, գրկում էր իր սպիտակ թևերով: Ալիքը հառաչում էր, լացում և աղերսում. «Արի ինձ մոտ ժայռ»: Նա սիրում էր ժայռին, անընդհատ հղկում էր և նրան նվիրում իր փրփուռները: Եվ ահա մի գեղեցիկ օր, արդեն չափազանց հղկված, ժայռը երերաց և ընկավ ալիքի գիրկը:

Եվ ժայռը այլևս չկար: Չկար այն մեկը, որի հետ կարելի էր խաղալ, սիրել և նրա պատճառով տառապել: Ժայռը խորտակվեց ալիքներում: Այժմ այն ընդամենը քարի կտոր էր՝ ընկած ծովի հատակին: Իսկ ալիքը հիասթափված էր, իրեն թվում էր, որ իրեն խաբել են և շուտով նա իր համար գտավ նոր ժայռ: